ไต่สุ้นอั้น ตำนานโรงตีเหล็กแห่งถนนดีบุก

บ้านเลขที่ 2 แห่งนี้น่าจะเป็นบ้านหลังเดียวบนถนนดีบุก ที่แลดูแตกต่างจากบ้านเรือนร้านรวงหลังอื่นๆ ที่ถูกปรับปรุงให้ดูใหม่ไปตามยุค หากมองจากภายนอกเข้าไป จะเห็นเครื่องไม้เครื่องมือต่างๆ และเตาไฟขนาดใหญ่ กับภาพของชายคนหนึ่งที่สวมกางเกงสีกรมท่าไม่สวมเสื้อ ขะมักเขม้นทุ่มแรงไปกับค้อนที่ทุบลงบนทั่ง ด้านบนมีป้ายชื่อที่แขวนอยู่หน้าร้านว่า “ไต่สุ้นอั้น” ที่นี่คือโรงตีเหล็กแห่งสุดท้ายที่ยังเหลืออยู่บนถนนดีบุก ถนนที่เป็นร่องรอยของความรุ่งเรืองในยุคเหมืองแร่แห่งเกาะภูเก็ต และช่างตีเหล็กคนนั้นก็คือ คุณมนูญ หล่อโลหะการ หรือแป๊ะโป้ ช่างตีเหล็ก ผู้สืบทอดโรงตีเหล็กแห่งนี้

แป๊ะโป้เล่าว่า บ้านหลังนี้มีอายุเก่าแก่กว่า 100 ปี เป็นโรงตีเหล็กมาตั้งแต่สมัยอากงของแป๊ะโป้ สมัยนั้นงานของโรงตีเหล็กแห่งนี้ชุกชุมเช่นเดียวกับโรงตีเหล็กอีกหลายแห่งบนถนนดีบุก มีทั้งเครื่องมือทำเหมือง กงล้อเกวียน ตะปู กุญแจ ชะแลง สมัยก่อนมีโรงตีเหล็กหลายเจ้า แต่ละเจ้าก็จะมีตราสัญลักษณ์ยี่ห้อของตัวเองประทับอยู่บนสินค้า ตรายี่ห้อของร้านไต่สุ้นอั้นเป็นตราดาบ กิจการสืบทอดมาถึงยุคลุงของแป๊ะโป้ และส่งต่อมาถึงยุคของแป๊ะโป้เอง ซึ่งเป็นยุคที่การทำเหมืองแร่เริ่มซาลงจนค่อยๆ หมดไป งานตีเหล็กจึงเหลือเพียงพวกอุปกรณ์ช่าง อุปกรณ์ก่อสร้าง จอบ ขวาน มีด พร้า เครื่องมือทำสวน ลูกค้าก็เหลือเพียงกลุ่มเล็กๆ เพราะคนส่วนใหญ่หันไปอุดหนุนสินค้าจากโรงงานอุตสาหกรรม โรงตีเหล็กบนถนนดีบุกจึงค่อยๆ ทยอยปิดตัวลง เหลือเพียงที่นี่เพียงที่เดียว ที่ยังคงยืนหยัดอยู่ผ่านกาลเวลาและกระแสความเปลี่ยนแปลง

แป๊ะโป้ตีเหล็กมาตั้งแต่สมัยเรียน ป.6 เริ่มต้นจากช่วยงานเล็กๆ น้อยๆ แล้วค่อยๆ ฝึกฝนพัฒนาฝีมือ จนประกอบอาชีพเป็นช่างตีเหล็กอย่างเต็มตัวเมื่ออายุ 16 ปี งานตีเหล็กเป็นงานที่ใช้แรงมาก ขั้นตอนตั้งแต่จุดเตาไฟให้ร้อนเพื่อเผาเหล็กให้แดงและอ่อนตัว ลงแรงตี ดึง ถู ชุบน้ำ เพื่อให้เป็นรูปร่างหรือเกิดความคมตามที่ต้องการ พร้าด้ามหนึ่งใช้เวลาตีประมาณ 1 ชั่วโมง กับราคาขายไม่กี่ร้อยบาท ปัจจุบันแป๊ะโป้อายุ 65 ปีแล้ว ตีเหล็กเลี้ยงครอบครัวจนสามารถส่งเสียลูก 2 คนให้เรียนจบปริญญาตรี มีงานทำมีครอบครัว และไม่มีวี่แววว่าลูกๆ จะสืบทอดอาชีพตีเหล็กจากแป๊ะโป้ “ลูกบอกให้เลิกทำตั้งนานแล้ว เพราะมันเป็นงานที่เหนื่อย และลูกค้าก็ลดลงทุกวัน แต่ผมยังตีเหล็กอยู่บ้างถ้ามีงานที่ลูกค้าสั่ง ถือว่าเป็นการออกกำลังกาย”

ในวันที่โรงตีเหล็กกลายเป็นสิ่งหายาก อาชีพช่างตีเหล็กกำลังจะเหลือเพียงตำนาน เพราะถูกแทนที่ด้วยเครื่องจักรและเทคโนโลยี ภูมิปัญญาการตีเหล็กกลับมีคุณค่าในเชิงวัฒนธรรม โรงตีเหล็กไต่สุ้นอั้น มีบทบาทใหม่เป็นแหล่งเรียนรู้ในชุมชนย่านเมืองเก่าภูเก็ต แป๊ะโป้ยังคงรักษาสภาพของโรงตีเหล็กเอาไว้ตามความเป็นจริง อุปกรณ์ต่างๆ ทั้ง คีมจับเหล็ก ที่เจียเหล็ก เครื่องตัด เครื่องเชื่อมเหล็ก ค้อน ทั่ง ถังน้ำ เตาไฟโบราณ กระถางธูป ถ้วยชาเพื่อบูชาเทพเจ้าประจำเตาไฟ ทุกอย่างคือองค์ประกอบของการทำงานที่จัดวางเหมือนพิพิธภัณฑ์ในชีวิตจริงของช่างตีเหล็กคนหนึ่ง พร้อมให้นักเดินทางที่อยากเรียนรู้ได้มาสัมผัส แป๊ะโป้เองก็พร้อมให้ความรู้เกี่ยวกับการตีเหล็กและเปิดโอกาสให้คนที่สนใจได้ลองใช้ค้อนลงแรงตีเหล็ก นี่อาจจะเป็นภาพจำหน้าสุดท้ายของโรงตีเหล็กไต่สุ้นอั้นแห่งนี้ กับอนาคตที่ยังมองไม่เห็นชัดเจนนักว่าจะหยัดยืนต่อไป หรือถูกปิดฉากลง เหลือเพียงตำนานโรงตีเหล็กที่ไม่มีหลงเหลืออยู่แล้วบนถนนดีบุกแห่งนี้